Vol verwachting staan ze tussen de bomen langs de provinciale weg. Vooral mannen en jongens, die de zomerse hitte trotseren. Ze staren naar de weg die zich voor hen uitstrekt, zover ze kunnen kijken. Er klinkt een zacht brommend geluid. In de verte is een auto zichtbaar, een stipje in een stofwolk. Hij komt met de seconde dichterbij. Met een luide brul schiet hij op de toeschouwers, voortgestuwd door een krachtige motor, een droombeeld van kracht. Een van de toeschouwers, een jongeman van achttien, houdt zijn camera klaar om de plaat te schieten waarop hij heeft gewacht. Het voertuig komt dichterbij, brullend, razend van energie. Het is er naast. De jonge fotograaf tuurt geconcentreerd door de lens. Hij kan de bestuurder en zijn bijrijder duidelijk onderscheiden achter de enorme motorkap, ziet het nummer zes op de benzinetank geschilderd, voelt de schokgolf van lawaai en kracht als de machine langs hem raast. Op dat moment drukt hij op de ontspanknop. Nu het stof om hem heen neerdaalt, kan hij alleen maar wachten om te zien hoe de foto is geworden.
Als hij de plaat ziet die hij tijdens de Franse Grand Prix in 1913 heeft geschoten, is de jonge fotograaf teleurgesteld. De TH. SCHNEIDER raceauto met nummer zes staat er maar half op, de achtergrond is onscherp en op een curieuze manier uitgerekt. Hij legt de foto weg. Zijn naam is Jacques-Henri Lartigue. Het beeld dat hij een mislukking acht, wordt veertig jaar later tentoongesteld en maakt hem beroemd. Het toont precies de spanning, energie en snelheid die zo belangrijk waren voor de jaren tussen de eeuwwisseling en de herfst van 1914. Tegenwoordig wordt de periode voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog vaak als idyllisch beschouwd: de goede oude tijd. Een belle époque verheerlijkt in films, een mooie, ongerepte samenleving die op het punt staat te worden verscheurd door krachten die haar onvermijdelijk tot vernietiging zouden drijven.
Gevoelens van opwinding, snelheid, angst en duizeligheid waren terugkerende thema’s in die vooroorlogse jaren waarin de grootte van steden explodeerde en samenlevingen veranderden, massaproductie het dagelijks leven in beslag nam, kranten veranderden in grote mediabedrijven, bioscopen tientallen miljoenen bezoekers trokken en globalisering vlees uit Nieuw-Zeeland en graan uit Canada op Engelse en Nederlandse borden bracht, waardoor de inkomens van de oude landeigenaren sterk daalden en een nieuw soort mensen ontstond: ingenieurs, technocraten, stadsbewoners.
Deze duizelingwekkende tijden leken in veel opzichten op onze huidige tijd, niet in het minst vanwege hun open karakter: in 1910 en zelfs in 1914 had niemand een duidelijk idee van hoe de toekomst eruit zou zien, wie de macht zou hebben, welk politiek systeem dominant zou worden, of wat voor soort samenleving zou ontstaan uit de tumultueuze veranderingen.
We zouden deze periode eigenlijk moeten bekijken met de openhartigheid van de jonge Lartigue, terwijl hij zijn camera op raceauto nummer zes richtte. Ook al kan dat leiden tot een vertekend resultaat, een subjectief beeld dat slechts een deel van de werkelijkheid kan vatten, het is de beste manier om de snelheid, de urgentie, de onbevangenheid van het leven op dat moment vast te leggen.
Dramatisch raceweekend
De mislukte foto van Lartique is voor de meeste mensen wereldberoemd en tevens een aandenken aan een tumultueuze Grand Prix. Toch hebben Peugeot-liefhebbers een andere associatie dan de Grand Prix van Frankrijk uit 1913 wordt genoemd. Op het stratencircuit in Amiens won Georges Boillot de race in 7 uur en 53 minuten, gevolgd door zijn teammaat Jules Goux. De naam van Paul Zuccarelli ontbreekt op de lijst van de coureurs. De derde coureur, Paul Zuccarrelli, overleed bij een crash tijdens een testrit voor de race. ‘Les Charlatans’, zoals het eigenzinnige driemanschap werd genoemd, waren vanaf dat moment niet langer meer compleet. Peugeot kende winst en verlies tijdens de Grand Prix van Frankrijk.
De twee overgebleven Charlatans dreven tijdens de race hun Peugeots EX3 tot het uiterste. De snelheid en het geweld waarmee de racewagens voorbij denderden was voor het publiek nog onwennig. Ondertussen stond daar de jonge fotograaf Jacques-Henri Lartigue langs de kant van het stratencircuit van Amiens met zijn camera gereed. Hij deed zijn uiterste best om de racewagens voor de lens te krijgen in de hoop dat het mooie foto’s zou opleveren. Lartique maakte die dag niet alleen een wereldberoemde mislukte foto, maar wist ook de uiteindelijke winnaar Georges Boillot met startnummer 8 prachtig op de gevoelige plaat te krijgen. Het resultaat is een foto die ook opwinding, snelheid, angst en duizeligheid uitstraalt maar dan met een hele Peugeot in de hoofdrol.
